De bijstand, ook wel bijstandsuitkering genoemd, is een uitkering voor mensen die niet genoeg geld hebben om van te leven. Het is het vangnet van de sociale zekerheid in Nederland.

Sociale zekerheid

Als het niet (meer) in je eigen inkomen kunt voorzien, kun je een beroep doen op het Nederlandse stelsel van de sociale zekerheid. Mensen die tijdelijk (of blijvend) geen of onvoldoende inkomen ontvangen, als gevolg van werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, ziekte of pensioen kun je een beroep doen op die sociale zekerheid. Het stelsel van sociale zekerheid bestaat uit sociale verzekeringen en sociale voorzieningen. De sociale verzekeringen worden betaald uit premies die de werkgevers inhouden en afdragen. De sociale voorzieningen worden betaald uit belastinggelden. De uitvoering -de toekenning en betaling van uitkeringen- wordt verzorgd door onder meer het UWV, de Sociale Verzekeringsbank (SVB), de gemeenten en de zorgverzekeraars.

Participatiewet

De wet waarin de bijstand geregeld is heet de Participatiewet. Deze wet is in januari 2015 ingevoerd en heeft de Wet werk en (Wwb), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en voor een groot deel de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) vervangen. Het doel van die nieuwe Participatiewet, was decentralisatie en het weghalen van de schotten. Dat zou tot minder bureaucratie en regeldruk leiden. In de Participatiewet spelen de gemeenten hebben een centrale rol en hebben veel vrijheid om op hun eigen manier het lokale participatiebeleid in te vullen. Een belangrijk uitgangspunt is het vergroten van de eigen kracht van burgers.

Begin van de bijstand

In 1963 werd de Algemene Bijstandwet van KVP-minister Marga Klompé aangenomen. In 1965 werd de Algemene Bijstandswet daadwerkelijk ingevoerd. Voor die tijd waren arme mensen aangewezen op de liefdadigheid van familie, kerken, caritatieve instellingen en op de burgerlijke armenzorg. Maakte je gebruik van de armenzorg, dan was dat heel vernederend. De Bijstandswet veranderde dat radicaal. De Bijstandswet van Klompé was een van de belangrijkste keerpunten in de Nederlandse sociale geschiedenis en betekende het sluitstuk van de zogeheten welvaartsstaat. Van genade naar recht zei Klompé zelf.

Emancipatie

De wet droeg ook bij aan de emancipatie van de vrouw en maakte het mogelijk dat vrouwen konden scheiden, omdat ze financieel onafhankelijk konden worden van hun man. Zo ontstond een geheel nieuwe groep; de bijstandsmoeders. Datzelfde gold ook voor psychiatrische patiënten en dak- en thuislozen. Zij konden via de bijstand weer de weg omhoog zoeken.

Marga Klompé: de grondlegger van de bijstandswet. Bron afbeelding: Wikipedia

Bijstand bij onvoldoende inkomen

Je komt alleen voor een bijstandsuitkering in aanmerking als je niet zelf in je eigen levensonderhoud kunt voorzien. Dat betekent dat als je tijdelijk geen geld hebt om je huur, eten, drinken, kleding, zorgverzekering, energiekosten en water te betalen, kun je een bijstandsuitkering aanvragen en mogelijk een beroep kunt doen op de Participatiewet. In de promotiefilm van de Rijksoverheid, wordt uitgelegd hoe bijstand werkt

Wanneer krijg je een bijstandsuitkering?

Je hebt onvoldoende inkomen als je (gezamenlijke) inkomen lager is dan het sociaal minimum dat op jou van toepassing is. Dat sociaal minimum wordt ook wel de bijstandsnorm genoemd. Woon je samen of voer je een gezamenlijke huishouding met iemand? Dan telt het inkomen en het vermogen van deze persoon mee. Het is ook van belang dat je geen recht hebt op een andere uitkering of regeling waarmee je de kosten kunt betalen. De gemeente controleert dit en voert een zogenaamde vermogenstoets uit.

Er zijn nog meer voorwaarden waaraan je moet voldoen om in aanmerking voor de bijstand te komen, namelijk:

Je woont in Nederland.
Je bent 18 jaar of ouder.
Je krijgt geen andere uitkering
Je zit niet in de gevangenis.
Je doet mee aan activiteiten die jouw gemeente je aanbiedt om werk te vinden.

Bijstand aanvragen

Je kunt bijstand aanvragen bij je gemeente of via werk.nl. Als je recht hebt op bijstand, krijg je dat vanaf de dag dat je dit bij de gemeente aanvraagt en niet eerder. Zorg dus dat je op tijd je aanvraag doet. Je voorkomt daarmee dat u geld misloopt als de gemeente jouw aanvraag goedkeurt.

In de video van de gemeente Ede wordt uitgelegd hoe je een bijstandsuitkering kunt aanvragen.

Rechten en plichten bij een bijstandsuitkering

Ontvang je je een bijstandsuitkering, dan gelden er rechten en plichten. Zo heb je recht op financiële hulp van de gemeente, maar je hebt de plicht heeft om er alles aan te doen om betaald werk te vinden.

Plichten bij een bijstandsuitkering

Ontvang je een bijstanduitkering, dan gelden er enkele verplichtingen en dient er wel wat tegenover te staan. Hieronder zijn de plichten in de bijstand op een rijtje gezet

Arbeidsplicht: Je bent verplicht alles te doen om zo snel mogelijk betaald werk te vinden. Krijg je werk aangeboden, dan moet je dat accepteren en zien te houden. Ook moet je de kans op werk vergroten door je goed te kleden, je goed te verzorgen en je netjes gedragen. Ook moet je de Nederlandse taal voldoende beheersen.
Tegenprestatie in de bijstand: Je bent verplicht om een tegenprestatie te leveren als de gemeente dat van u vraagt. Dat kan mantelzorg zijn, maar ook vrijwilligerswerk behoort tot de mogelijkheden.
Re-integratieplicht: Je moet meewerken aan je re-integratie in de arbeidsmarkt, zodat je zo snel mogelijk weer een baan krijgt. Zo mag de gemeente mag je vragen om bestaande vaardigheden op peil te houden of om nieuwe vaardigheden te leren.
Medewerkingsplicht in de bijstand: Als de gemeente je vraagt om mee te werken aan een huisbezoek, een onderzoek, dan ben je verplicht dat te doen.
Identificatieplicht in de bijstand: Je moet kunnen bewijzen wie je bent en waar je woont. Je moet dus een geldig legitimatiebewijs kunnen tonen als de gemeente hierom vraagt. Ook dien je een woon- of verblijfplaats of een briefadres te hebben.
Correct gedragen bij de gemeente in de bijstand. Je moet je netjes gedragen als je bij een gemeentelijke ambtenaar op bezoek komt.
Taaleis bijstandsgerechtigden. Dit betekent dat je als bijstandsgerechtigde de Nederlandse taal voldoende moet beheersen. Is je Nederlands namelijk onvoldoende, dan is het lastige om een baan te vinden. Is je taalniveau onvoldoende? Dan moet je je inspannen om dit te verbeteren.
Informatieplicht in de bijstand. Je moet je gemeente alle inlichtingen geven over jouw situatie. Bijvoorbeeld als je gaat samenwonen, dien je dat te melden, als je met vakantie gaat of als je vrijwilligerswerk gaat doen

In onderstaande video wordt de informatieplicht nader toegelicht.